Chi tiết các loại thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Thuốc kháng axit dạ dày có hiệu quả nhanh chóng nhưng ngắn hạn, thường được coi là giải pháp cấp tốc để giảm nhanh các triệu chứng ợ nóng, trào ngược axit nhẹ và khó tiêu. Thuốc có thể phát huy tác dụng sau 3 - 5 phút và duy trì hiệu quả vài giờ.

Hiện nay, thuốc có thể bào chế ở dạng viên và dạng lỏng. Dạng lỏng thường có tác dụng nhanh và hiệu quả hơn dạng viên. Dạng lỏng dễ uống hơn, đặc biệt đối với người già, trẻ em hoặc những người gặp khó khăn khi nuốt viên thuốc.

Các loại thuốc kháng axit phổ biến bao gồm:

• Nhôm hydroxit (Amphojel, Maalox)
• Magie hydroxit (Milk of Magnesia)
• Canxi carbonate, Natri bicarbonat, Magie carbonate (Tums, Rolaids)
• Nhôm hydroxit kết hợp với magie hydroxit (Mylanta, Hantacid)

Phân loại thuốc theo cơ chế hoạt động:

1. Thuốc kháng axit hấp thụ

Gồm: natri bicarbonate (baking soda) và canxi cacbonat + magiê cacbonat .

Ưu điểm của thuốc kháng axit hấp thụ là tác dụng rất nhanh. Tuy nhiên, chính điều này cũng dẫn đến nhược điểm lớn nhất của loại thuốc này, đó là nguy cơ cao xảy ra hiện tượng "phản ứng axit trở lại". Khi độ axit trong dạ dày giảm đột ngột, đặc biệt khi có thức ăn chưa tiêu hóa, dạ dày sẽ cố gắng bù đắp khả năng tiêu hóa bằng cách tiết ra nhiều axit hydrochloric hơn.

Một nhược điểm khác của các loại thuốc chống axit hấp thụ truyền thống (các loại carbonate) là trong quá trình phản ứng, ngoài muối kim loại và nước, còn tạo ra một lượng khí carbon dioxide (CO2) đáng kể. Khí CO2 không chỉ gây ra một số khó chịu do làm căng dạ dày, mà nếu sử dụng thuốc quá mức còn có thể làm giãn rộng dạ dày và từ đó kích thích tiết thêm axit hydrochloric.

2. Thuốc kháng axit không hấp thụ

Gồm: nhôm hydroxyd – Al(OH)3, magie hydroxyd Mg(OH)2 hoặc các muối phosphat, carbonat, trilicat của Al, Mg.

Thuốc kháng axit không hấp thụ vào máu là một loại thuốc kháng axit hiện đại. Thuốc phát huy tác dụng sau một thời gian ngắn so với các loại thuốc truyền thống nhưng có tác dụng kéo dài lên đến 3-  4 giờ. Nhờ vào tác động nhẹ nhàng hơn đối với dịch vị và khả năng duy trì độ pH ổn định (khả năng giữ được nồng độ ion hydro hoá học cần thiết), những loại thuốc này giúp ngăn chặn hiện tượng "phản ứng axit trở lại" và duy trì hiệu quả làm giảm độ axit trong dạ dày lâu hơn.

Hơn nữa, các công ty dược sản xuất thuốc kháng axit không hấp thụ thường bổ sung thêm các thành phần có lợi vào viên thuốc và dung dịch thuốc, tạo ra một lớp màng bảo vệ trên niêm mạc, hấp thụ các chất độc hại và thậm chí có tác dụng chống viêm.

Các loại thuốc chống axit không hấp thụ chính bao gồm thuốc chứa aluminium-magnesium, aluminium phosphate và các hợp chất với alginate natri.

Hiện nay, Hantacid là dòng thuốc kháng axit dạ dày không hấp thụ vào máu được nhiều chuyên gia tiêu hóa khuyên dùng. 

Sản phẩm kết hợp Magnesi hydroxyd và Nhôm hydroxyd với mức liều cân bằng vừa trung hòa nhanh dịch vị dư thừa trong 3 PHÚT, vừa duy trì thời gian tác dụng kéo dài trong 4h, đồng thời cũng giảm đi tác dụng không mong muốn của ion nhôm hay magnesi gây ra. Ngoài ra, Hantacid còn được bổ sung Simethicon giúp giảm đầy hơi ợ chua, giúp dạ dày dễ chịu, thoải mái.

Xem chi tiết về thuốc TẠI ĐÂY

3. Lưu ý chung khi dùng thuốc kháng axit dạ dày

Khi sử dụng thuốc kháng axit dạ dày, có hai quy tắc chính cần tuân thủ:

1. Tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng:

Đây là quy tắc đầu tiên và quan trọng nhất. Liều lượng cần được tuân theo đúng như hướng dẫn sử dụng hoặc theo chỉ định của bác sĩ. Việc vượt quá liều lượng cần thiết có thể gây ra hiện tượng "phản ứng axit trở lại", gây ra ợ chua và các vấn đề mới liên quan đến ợ nóng.

2. Khoảng cách thời gian giữa việc sử dụng thuốc chống axit và các loại thuốc khác:

Quy tắc thứ hai là cần phải có một khoảng thời gian cách biệt vài giờ giữa việc sử dụng thuốc chống axit và các loại thuốc khác. Thuốc chống axit có thể làm giảm khả năng hấp thụ (absorption) của các loại thuốc khác và cũng có thể làm hỏng lớp vỏ tan trong ruột của một số loại thuốc. Nếu lớp vỏ này bị phá vỡ trước khi thuốc đến ruột, thuốc sẽ tan trong dịch vị và không phát huy tác dụng đúng cách.

Một lời khuyên hữu ích khác liên quan đến việc sử dụng thuốc chống axit chứa muối của nhôm (có từ "nhôm" hoặc "alginate" trong tên), đó là việc sử dụng lâu dài và liều lượng lớn các loại thuốc này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của xương.

Nhôm trong cơ thể có thể kết hợp với phốt pho (phosphorus), tạo thành muối phốt phát nhôm không hòa tan. Muối phốt phát nhôm này ban đầu sẽ lấy phốt pho từ máu, sau đó bắt đầu "hút" phốt pho từ xương. Việc thiếu hụt phốt pho có thể làm suy yếu xương, dẫn đến nguy cơ loãng xương và gãy xương cao hơn.

Ngoài ra, nếu sử dụng thuốc kháng axit có thành phần magie đơn độc thì dễ bị tiêu chảy, hoặc thuốc chống axit chứa nhôm đơn độc có thể gây táo bón.

Lưu ý thuốc ức chế tiết axit khác với thuốc kháng axit ở trên: 

• Thuốc ức chế tiết axit tác động vào quá trình tạo axit trong dạ dày và ngăn chặn quá trình này, giúp giảm lượng axit được sản xuất.
• Thuốc kháng axit giúp trung hòa axit sẵn trong dạ dày để tạo thành các muối có tính kiềm, từ đó giảm thiểu ảnh hưởng của axit sẵn có trong dạ dày gây ra.

Dưới đây là thông tin chi tiết về 2 loại thuốc ức chế tiết axit:

1. Thuốc ức chế bơm proton (PPIs)

Cơ chế hoạt động

Thuốc ức chế bơm proton (PPI) là nhóm thuốc chống tiết axit mạnh nhất hiện nay. Chúng hoạt động bằng cách ức chế H+/K+-ATPase, một enzyme thiết yếu cho quá trình sản xuất axit trong tế bào pariétal dạ dày. Nhờ đó, PPI có thể ức chế gần như hoàn toàn sự bài tiết axit hydrochloric (HCl) trong dạ dày, giúp giảm độ axit và bảo vệ niêm mạc dạ dày thực quản.

Bạn có thể hiểu chi tiết hơn về cơ chế của loại thuốc này thông qua diễn giải dưới đây:

1. Hấp thu và phân phối:

• Sau khi uống, thuốc PPI đi qua dạ dày và được hấp thu ở ruột non.
• Thuốc hấp thu vào máu, đi qua gan và được vận chuyển đến các tế bào viền dạ dày.
• Tại đây, thuốc PPI tập trung trong các kênh tiết của tế bào viền.

2. Kích hoạt và chuyển hóa:

• Trong môi trường axit của kênh tiết (pH thấp), thuốc PPI được kích hoạt và chuyển hóa thành dạng sulfenamid tetracyclic.
• Dạng sulfenamid này mang điện tích dương nên không thể đi qua màng tế bào và bị giữ lại trong kênh tiết.

3. Ức chế bơm proton H+/K+-ATPase:

• Dạng sulfenamid tetracyclic của thuốc PPI tạo liên kết cộng hóa trị bền chặt với nhóm thiol của các axit amin cysteine trong cấu trúc của enzyme H+/K+-ATPase.
• Việc liên kết này làm thay đổi cấu trúc enzyme, ức chế hoạt động của bơm proton H+/K+-ATPase.
• Bơm proton H+/K+-ATPase là enzyme quan trọng trong quá trình sản xuất axit dịch vị. Do đó, việc ức chế enzyme này dẫn đến giảm đáng kể lượng axit được tiết ra trong dạ dày.

4. Thời gian tác dụng:

• Để sản xuất axit dịch vị trở lại bình thường, cần có thời gian để tổng hợp enzyme H+/K+-ATPase mới.
• Quá trình tổng hợp này diễn ra trong khoảng 30-48 giờ ở người.
• Do đó, tác dụng ức chế tiết axit của thuốc PPI kéo dài trong nhiều giờ sau khi uống.

Các loại thuốc PPI phổ biến

• Omeprazole (Losec, Losec MUPS, Mopral, Zoltum, Prilosec, Zegerid)
• Pantoprazole (Protonix)
• Lansoprazole (Prevaxit)
• Rabeprazole (Pariet, Aciphex)
• Esomeprazole (Nexium)

Có một số thuốc ức chế bơm proton mới đang trong các giai đoạn phát triển và thử nghiệm lâm sàng khác nhau. Loại thuốc được biết đến nhiều nhất và sắp hoàn thành các thử nghiệm là tenatoprazole. Tuy nhiên, một số bác sĩ lâm sàng tin rằng nó không có lợi thế dược lực học rõ ràng so với các thuốc tiền nhiệm và sự khác biệt chỉ liên quan đến dược động học của hoạt chất ( Zakharova N.V. ).

2. Thuốc chẹn H2

Cơ chế hoạt động

Nhóm thuốc này hoạt động bằng cách ngăn chặn các receptor H2 (còn được gọi là thụ thể histamine H2 - receptor histamine) trên các tế bào lót màng nhầy dạ dày, từ đó làm giảm tiết axit và giảm quá trình chảy axit hydrochloric vào lòng dạ dày.

Đây là nhóm thuốc chống tiết axit đầu tiên trong lịch sử và so với các chất ức chế bơm proton, chúng kém hiệu quả hơn.

Các loại thuốc chặn H2 phổ biến

Có năm thế hệ của thuốc chặn H2-receptor, bao gồm:

• Cimetidine (Thế hệ I)
• Ranitidine (Thế hệ II)
• Famotidine (Thế hệ III)
• Nizatidine (Axid) (Thế hệ IV)
• Roxatidine (Thế hệ V)

Trong số này, Ranitidine và Famotidine là hai loại được sử dụng phổ biến nhất. Chúng giúp giảm tiết axit dạ dày cả về đêm và khi được kích thích bởi thức ăn hoặc thuốc, và cũng giảm tiết pepsin.

Famotidine được ưu tiên sử dụng hơn vì nó có độ chọn lọc cao hơn và ít tác dụng phụ hơn so với Ranitidine, hiệu quả hơn Cimetidine 40 lần và Ranitidine 8 lần. Một liều duy nhất 40 mg Famotidine có thể giảm tiết axit đêm đến 94% và tiết axit cơ bản đến 95%.

Ngoài ra, Famotidine còn giúp tăng cường các đặc tính bảo vệ của niêm mạc dạ dày bằng cách tăng lưu lượng máu, sản xuất bicarbonate, tổng hợp prostaglandin và cải thiện quá trình phục hồi của tế bào biểu mô. Liều lượng khuyến nghị cho điều trị GERD là 40-80 mg mỗi ngày.

3. So sánh hiệu quả của thuốc PPI và thuốc chặn H2

PPIs hiệu quả hơn thuốc chặn H2 và có thể giảm triệu chứng và làm lành niêm mạc thực quản ở hầu hết những người mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD).

Tỷ lệ người bệnh dùng thuốc PPI khỏi bệnh cao hơn so với thuốc chẹn thụ thể H2 histamine liều thông thường hoặc liều gấp đôi. Đơn cử như Omeprazole liều 40mg có thể giúp làm lành các vết loét thực quản ở 85-90% bệnh nhân, kể cả những bệnh nhân không đáp ứng với thuốc chẹn thụ thể H2 histamine.

PPI đặc biệt hiệu quả trong điều trị GERD giai đoạn nặng (giai đoạn II-IV).

Các bác sĩ thường kê đơn PPIs để bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản điều trị bệnh lâu dài. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy những người sử dụng PPIs lâu dài hoặc với liều cao có nguy cơ cao bị gãy xương hông, cổ tay và cột sống.

Thuốc Prokinetic được chia làm 4 nhóm sau:

1. Thuốc kích thích vận động ruột - Thuốc đối kháng thụ thể Dopamine

Cơ chế hoạt động

Thuốc đối kháng thụ thể Dopamine là nhóm thuốc kích thích nhu động ruột hoạt động bằng cách chặn hoạt động của Dopamine tại các thụ thể D2 trong hệ thần kinh trung ương và hệ tiêu hóa.

Dopamine đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa nhu động ruột. Khi Dopamine bị chặn, các cơ trơn ở dạ dày và ruột co bóp mạnh mẽ hơn, đẩy nhanh quá trình vận chuyển thức ăn qua đường tiêu hóa.

Ngoài ra, một số thuốc trong nhóm này còn có tác dụng kích thích trực tiếp lên các cơ trơn ở dạ dày và ruột, góp phần tăng cường nhu động ruột.

Các loại thuốc phổ biến

Các thuốc kích thích vận động ruột đối kháng thụ thể Dopamine bao gồm:

• Metoclopramide (Cerucal, Reglan)
• Bromopride (Bimaral)
• Domperidone

Metoclopramide (Cerucal, Reglan): Thuốc phổ biến nhất trong nhóm, có hiệu quả cao trong việc điều trị buồn nôn, nôn, ợ nóng, trào ngược axit dạ dày - thực quản (GERD), và rối loạn tiêu hóa chức năng. Tuy nhiên, Metoclopramide có thể gây ra tác dụng phụ ngoại tháp (co cứng cơ, run rẩy) do thuốc đi qua hàng rào máu não.

Bromopride (Bimaron): Ít được sử dụng hơn Metoclopramide và Domperidone, nhưng cũng có hiệu quả trong điều trị buồn nôn, nôn, và ợ nóng.

Domperidone là thuốc prokinetic thế hệ thứ hai và nó, không giống như metoclopramide (và bromopride), không xâm nhập qua hàng rào máu-não và không gây ra các rối loạn ngoại tháp điển hình của metoclopramide như co giật cơ mặt, trismus, đẩy lưỡi theo nhịp, kiểu nói bulbar, co thắt cơ ngoại vi, cổ cong vẹo, opisthotonus, co cứng cơ và các triệu chứng khác. Ngoài ra, không giống như metoclopramide, domperidone không gây ra parkinsonism: hyperkinesis, cứng cơ. Khi sử dụng domperidone, các tác dụng phụ của metoclopramide như buồn ngủ, mệt mỏi, yếu đuối, đau đầu, lo lắng tăng lên, lúng túng, ù tai xuất hiện ít hơn và ít nghiêm trọng hơn. Do đó, domperidone được ưa chuộng hơn metoclopramide.

Itopride cũng là một chất đối kháng receptor D2-dopamine, nhưng nó cũng là một chất ức chế acetylcholine và do đó, thường không được xem xét trong nhóm các chất đối kháng receptor dopamine.

2. Thuốc chống loạn thần - Thuốc đối kháng thụ thể Dopamine D2 

Cơ chế hoạt động

Thuốc chống loạn thần - Thuốc đối kháng thụ thể Dopamine D2 hoạt động bằng cách chặn hoạt động của Dopamine tại các thụ thể D2 trong hệ thần kinh trung ương.

Một số loại thuốc

Một số thuốc chống loạn thần, đặc biệt là Sulpiride và Levosulpiride, có tác dụng kích thích vận động ruột trên hệ tiêu hóa. Do đó, trong điều trị các vấn đề tiêu hóa, chúng được xếp vào nhóm thuốc kích thích vận động ruột có tác dụng chống nôn và kích thích các đoạn đầu của ruột (Sablin OA, Riezzo G. et al.).

Sulpiride đã được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực tiêu hóa trong thời gian dài do hoạt động kích thích vận động ruột mạnh mẽ, được thực hiện thông qua ảnh hưởng "điều chỉnh" đối với hệ thần kinh trung ương. Là một chất đối kháng chọn lọc thụ thể Dopamine, nó có hoạt động chống loạn thần vừa phải kết hợp với một số tác dụng kích thích và chống trầm cảm (Maev IV và cộng sự).

Lưu ý:

Thuốc chống loạn thần - Thuốc đối kháng thụ thể Dopamine D2 có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn ngủ, khô miệng, táo bón, rối loạn ngoại tháp (co cứng cơ, run rẩy).

Cần thận trọng khi sử dụng thuốc cho người cao tuổi, người có tiền sử bệnh gan, thận, tim mạch.

Không sử dụng thuốc cho phụ nữ mang thai hoặc cho con bú.

Thuốc chống loạn thần - Thuốc đối kháng thụ thể Dopamine D2 có thể tương tác với một số loại thuốc khác, bao gồm thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co giật, thuốc hạ huyết áp.

Người bệnh cần thông báo cho bác sĩ biết tất cả các loại thuốc  đang sử dụng trước khi dùng thuốc chống loạn thần - Thuốc đối kháng thụ thể Dopamine D2.

3. Thuốc kích thích nhu động ruột - Agonist thụ thể Acetylcholine

Cơ chế hoạt động

Thuốc kích thích vận động ruột - Agonist thụ thể Acetylcholine hoạt động bằng cách bắt chước tác dụng của Acetylcholine, một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong hệ thống tiêu hóa. Khi liên kết với thụ thể Acetylcholine, thuốc kích thích các cơ trơn của ruột co bóp, đẩy nhanh quá trình vận chuyển thức ăn qua đường tiêu hóa.

Nhóm thuốc này thường được xếp vào nhóm thuốc kích thích vận động ruột một phần, mặc dù tất cả đều có đặc tính kích thích vận động ruột. Thuốc kích thích nhu động ruột đường tiêu hóa, không có đặc tính chống dopamine.

Một số loại thuốc của nhóm

• Cisapride (Propulsid, Coordinax, Peristil)
• Aciclidin: Thuốc bắt chước M-Acetylcholine.
• Chất ức chế Cholinesterase hồi phục: Physostigmine, Distigmine bromide, Galanthamine, Neostigmine methylsulfate, Pyridostigmine bromide.
• Tegaserod và Prucalopride

Thuốc được biết đến nhiều nhất trong nhóm này là Coordinax. Hoạt chất chính của nó là Cisapride, một chất bắt chước Acetylcholine, có thể gây ra hội chứng QT kéo dài (một trong những bệnh lý về tim khi hệ thống điện tim trở nên bất thường) và rối loạn nhịp tim nguy hiểm đến tính mạng. Do đó, mặc dù có hiệu quả kích thích vận động ruột tốt nhất trong nhóm, Cisapride hiện không được khuyến cáo sử dụng và giấy phép lưu hành đã bị thu hồi.

Mozapride, có cơ chế hoạt động tương tự Cisapride, đã được đăng ký ở một số nước thuộc SNG. Tuy nhiên, Mosapride ít ảnh hưởng đến hoạt động của kênh kali hơn Cisapride, do đó, ít có nguy cơ gây rối loạn nhịp tim hơn.

Lưu ý:

Một số thuốc trong nhóm này có thể gây ra tác dụng phụ như tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa, co thắt bụng.

Do nguy cơ gây rối loạn nhịp tim, cần thận trọng khi sử dụng các thuốc này, đặc biệt là ở những người có tiền sử bệnh tim mạch.

Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào trong nhóm này.

4. Một số thuốc khác

Nghiên cứu đang được tiến hành để đánh giá tiềm năng prokinetic của các thuốc khác như Sandostatin, Leuprolide, Botox, và các thuốc tác động lên thụ thể serotonin 5-HT3 và 5-HT4.

Cơ chế hoạt động:

Có thể hiểu cơ chế hoạt động của Cytoprotectors như sau:

• Cytoprotectors giúp tăng cường khả năng chống chịu của niêm mạc dạ dày đối với các yếu tố có hại như hoạt tính của pepsin (một loại enzyme tiêu hóa protein) hoặc độ axit cao của dạ dày (pH 0,8–1,5).
• Thuốc kích thích các tế bào tuyến trong dạ dày sản xuất mucus, tạo ra một lớp bảo vệ giúp ngăn chặn sự tổn thương niêm mạc.
• Cytoprotectors giúp duy trì độ pH của dịch vị ở mức 3,0-3,5, giảm bớt tính axit so với mức pH bình thường của dạ dày.
• Thuốc này tăng cường sản xuất các yếu tố bảo vệ như prostaglandins, giúp bảo vệ niêm mạc và hỗ trợ quá trình phục hồi.
• Cytoprotectors giúp giảm thiểu tổn thương các mạch máu nhỏ và cải thiện lưu thông máu, từ đó thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào niêm mạc dạ dày.
  Thuốc kích thích sự phát triển của các yếu tố tăng trưởng và cải thiện chức năng bảo vệ của niêm mạc, giúp tái tạo và phục hồi lớp biểu mô bị tổn thương.

Nhờ những cơ chế này, thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày giúp phòng ngừa và điều trị các bệnh lý về dạ dày như viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, ...

Các thuốc bảo vệ dạ dày khác nhau không chỉ về thành phần mà còn về tác dụng dược lý. Mỗi loại thuốc bảo vệ màng nhầy theo những cách khác nhau và kích thích phục hồi các tế bào ở thành dạ dày.

1. Analog tổng hợp Prostaglandin: Misoprostol (Cytotec)

2. Thuốc làm tăng tổng hợp Prostaglandin: Rebamipid (Motilium)

3. Thuốc tạo phức hợp (chelat): Bismuth trikali dicitrate (De-Nol), Sucralfate (Ulcernil)

4. Thuốc Bismuth: Bismuth subnitrate (Pepto-Bismol), Vic alin, Vicair

5. Các chế phẩm có nguồn gốc tự nhiên: Solcoseryl, Shilajit (Mumijo)

Dưới đây là thông tin chi tiết các nhóm thuốc:

1. Misoprostol

Misoprostol (Cytotec, Saitotec) là một analog tổng hợp của prostaglandin E1. Nó giảm độ axit của dịch vị, tăng tiết chất nhầy và bicarbonate, cải thiện tính chất bảo vệ của chất nhầy, và cải thiện tuần hoàn máu ở niêm mạc thực quản. Misoprostol thường được chỉ định 0.2 mg / 4 lần mỗi ngày cho bệnh nhân GERD cấp độ I-II.

2. Sucralfate

Sucralfate (Venter) là muối amoni của đường sulfate hóa. Thuốc có tác dụng đẩy nhanh quá trình lành các tổn thương loét và xói mòn trên niêm mạc dạ dày, ruột non và thực quản bằng cách tạo ra một phức hợp hóa học - một hàng rào bảo vệ trên bề mặt của các tổn thương. Sucralfate có tính chất làm se và được chỉ định 1g bốn lần mỗi ngày giữa các bữa ăn. Khi sử dụng Sucralfate, cần phải tách biệt thời gian với việc sử dụng thuốc chống axit.

Trong trường hợp trào ngược dạ dày - thực quản do dịch mật, thường gặp trong bệnh sỏi mật, việc sử dụng axit bile không độc hại như ursodeoxycholic axit (Ursophalk) 250 mg vào buổi tối, kết hợp với Coordax, cho kết quả tốt. Cũng có thể sử dụng cholestyramine (một loại nhựa trao đổi anion amoni, một polymer không hấp thụ, liên kết với axit mật tạo thành một phức hợp bền vững, được loại bỏ qua phân). Liều lượng là 12-16g mỗi ngày.

Các chế phẩm có nguồn gốc tự nhiên

Solcoseryl:

Là một chế phẩm hiệu quả được làm từ máu bê có khả năng kích thích lưu thông máu, đẩy nhanh quá trình liền sẹo, kích thích tái tạo tế bào, ngăn ngừa teo dạ dày, cải thiện chuyển hóa và hệ miễn dịch.

Methylmethionine sulfonium clorua (Vitamin U )

Có tác dụng giảm đau và kích thích làm lành nhanh viêm loét trong dạ dày thực quản.

Liều dùng: 2 viên x 3 lần/ngày, trong 1 tháng, có thể lặp lại nếu cần thiết.

Các sản phẩm thảo dược

Có thành phần từ cúc La Mã, hạt lanh,...có tác dụng bao phủ và làm se, tuy ít hiệu quả hơn Solcoseryl nhưng có thể dùng để phòng ngừa sau khi tham khảo ý  kiến ​​​​bác sĩ tiêu hóa hoặc bác sĩ dị ứng (các chế phẩm thảo dược cũng có chống chỉ định sử dụng).

Chất kích thích sinh học:

Có thành phần chiết xuất nha đam, nước cây kalanchoe, dầu hắc mai biển và dầu tầm xuân có khả năng cải thiện tái tạo mô.
Cải thiện tái tạo mô.

Lưu ý:

Bác sĩ sẽ lựa chọn thuốc phù hợp dựa trên cơ chế hoạt động, tác dụng, tác dụng phụ, chống chỉ định và nhu cầu cá nhân của bệnh nhân.

Tham khảo ý kiến bác sĩ kịp thời và sử dụng thuốc đúng cách để giảm bớt các đợt bùng phát và tối ưu hóa giai đoạn hồi phục.

Đây chỉ là thông tin tóm tắt, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể về cách sử dụng thuốc.

1. Phân loại mức độ bệnh trào ngược dạ dày thực quản trong chẩn đoán

Trước khi tìm hiểu về cách phối hợp các loại thuốc trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản, chúng ta cần nắm được cách phân loại mức độ bệnh để có thể hiểu rõ hơn ở mức độ bệnh nào thì loại thuốc nào sẽ được chỉ định.

***

Hiện nay, có nhiều cách phân loại khác nhau cho bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD), nhưng cách phân loại Savary-Miller được quan tâm nhiều nhất trong thực hành lâm sàng.

Savary và Miller đã phát triển hệ thống phân loại nội soi để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) dựa trên các tổn thương niêm mạc thực quản do axit dạ dày gây ra:

Vào năm 1997, tại hội nghị khoa học quốc tế hàng năm được tổ chức bởi Hiệp hội Tiêu hóa Châu Âu (UEG) lần thứ 6, một cách phân loại mới của GERD đã được giới thiệu, dựa trên mức độ lan rộng của tổn thương (sưng đỏ, xói mòn, v.v.) thay vì mức độ nghiêm trọng. Theo phân loại Savary-Miller, các biến chứng của GERD (loét, hẹp, thực quản Barrett) được xếp vào độ IV, nhưng theo phân loại Los Angeles, chúng có thể xuất hiện ở bất kỳ tình trạng niêm mạc nào hoặc ở bất kỳ giai đoạn nào của GERD.

2. Phương pháp chỉ định thuốc theo giai đoạn bệnh GERD

Việc theo dõi và đánh giá liên tục các rối loạn tiết, hình thái và vi tuần hoàn trong GERD đóng vai trò quan trọng trong việc xác nhận hiệu quả của các phác đồ điều trị GERD khác nhau, từ đó giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất cho từng bệnh nhân.

Hiểu chi tiết hơn:

1. Rối loạn tiết:

Khả năng tiết dịch của cơ thể bị thay đổi, bao gồm:

• Tiết axit dạ dày: Axit dạ dày đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa thức ăn, nhưng khi tiết quá nhiều có thể gây tổn thương niêm mạc dạ dày thực quản.
• Tiết pepsin: Pepsin là enzyme tiêu hóa protein, khi tiết quá nhiều có thể làm tăng nguy cơ loét dạ dày thực quản.
• Tiết các yếu tố khác: Một số yếu tố khác như bicarbonate, yếu tố tăng trưởng biểu mô, và yếu tố bảo vệ niêm mạc cũng có thể bị ảnh hưởng trong GERD.

2. Rối loạn hình thái:

Cấu trúc của niêm mạc dạ dày thực quản bị thay đổi, bao gồm:

• Viêm: Viêm là phản ứng của cơ thể đối với tổn thương, gây ra các triệu chứng như ợ nóng, đau rát họng, và khó nuốt.
• Loét: Vết loét là những tổn thương hở trên niêm mạc, có thể gây chảy máu và biến chứng nguy hiểm.
• Hẹp thực quản: Hẹp thực quản là tình trạng đường kính thực quản bị thu hẹp, gây khó nuốt.
  Biến đổi tế bào: Trong một số trường hợp, GERD có thể dẫn đến thay đổi tế bào, bao gồm tăng sản sinh tế bào và teo niêm mạc.

3. Rối loạn vi tuần hoàn:

Lưu lượng máu đến niêm mạc dạ dày thực quản bị ảnh hưởng, bao gồm:

• Giảm lưu lượng máu: Giảm lưu lượng máu có thể hạn chế cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho niêm mạc, làm chậm quá trình phục hồi và tăng nguy cơ tổn thương.
• Thay đổi cấu trúc mạch máu: GERD có thể gây ra các thay đổi cấu trúc trong các mạch máu nhỏ, dẫn đến tắc nghẽn hoặc giảm lưu lượng máu.

Các loại thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản hoạt động theo những cách khác nhau, vì vậy sự kết hợp của chúng có thể giúp kiểm soát triệu chứng.

Nội dung dưới đây mô tả hai phương pháp điều trị bằng thuốc phổ biến cho bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD), theo A.A. Sheptulin:

Phương pháp điều trị tăng cường dần

Phương pháp này bao gồm việc sử dụng các loại thuốc và kết hợp thuốc khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn của bệnh.

Ban đầu, việc điều trị tập trung vào thay đổi lối sống và có thể kèm theo việc sử dụng thuốc chống axit nếu cần thiết. Nếu các triệu chứng vẫn tiếp tục, bước tiếp theo là sử dụng prokinetics hoặc thuốc ức chế H2 (chất chặn H2-receptor của histamine). Nếu điều trị này không hiệu quả, bước thứ ba sẽ sử dụng chất ức chế bơm proton hoặc kết hợp chất chặn H2-receptor và prokinetics (trong trường hợp nặng, sử dụng kết hợp chất ức chế bơm proton và prokinetics).

Phương pháp điều trị giảm dần

Phương pháp này bắt đầu bằng việc sử dụng chất ức chế bơm proton ngay từ đầu, sau đó chuyển sang sử dụng thuốc ức chế H2 hoặc prokinetics sau khi đạt được hiệu quả lâm sàng. Cách tiếp cận này phù hợp với bệnh nhân có bệnh tiến triển nặng và có tổn thương loét rõ ràng trên niêm mạc thực quản.

Cả hai phương pháp đều nhằm mục đích kiểm soát triệu chứng và ngăn chặn sự tiến triển của bệnh, nhưng chúng khác nhau về cách tiếp cận và thứ tự sử dụng các loại thuốc. Phương pháp tăng cường dần thường được sử dụng khi các triệu chứng nhẹ và có thể kiểm soát được, trong khi phương pháp giảm dần thường được áp dụng cho các trường hợp nặng hơn hoặc khi các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả.

Dưới đây là các phương pháp điều trị bằng thuốc dựa trên giai đoạn phát triển của bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD), theo P.Y. Grigoryev:

1. Đối với trào ngược dạ dày - thực quản không kèm theo viêm thực quản: Chỉ định sử dụng Domperidone hoặc Cisapride 10 mg ba lần mỗi ngày kết hợp với thuốc chống axit 15 ml một giờ sau bữa ăn, ba lần mỗi ngày và một lần trước khi đi ngủ, trong 10 ngày.

2. Đối với viêm thực quản do trào ngược cấp độ I: Chỉ định sử dụng chất chặn H2-receptor như Ranitidine 150 mg hoặc Famotidine 20 mg hai lần mỗi ngày trong 6 tuần. Sau 6 tuần, nếu bệnh thuyên giảm thì ngừng điều trị bằng thuốc.

3. Đối với viêm thực quản do trào ngược cấp độ II: Chỉ định sử dụng Ranitidine 300 mg hoặc Famotidine 40 mg hai lần mỗi ngày, hoặc Omeprazole 20 mg sau bữa trưa, trong 6 tuần. Sau 6 tuần, việc điều trị bằng thuốc sẽ ngừng lại nếu bệnh nhân thuyên giảm.

4. Đối với viêm thực quản do trào ngược cấp độ III: Chỉ định sử dụng Omeprazole 20 mg hai lần mỗi ngày (buổi sáng và buổi tối với khoảng thời gian bắt buộc là 12 giờ) trong 4 tuần, sau đó, nếu không có triệu chứng, tiếp tục sử dụng Omeprazole 20 mg mỗi ngày hoặc chất ức chế bơm proton khác 30 mg hai lần mỗi ngày đến 8 tuần, rồi chuyển sang sử dụng chất chặn H2-receptor với liều duy trì một nửa trong một năm.

5. Đối với viêm thực quản do trào ngược cấp độ IV: Chỉ định sử dụng Omeprazole 20 mg hai lần mỗi ngày trong 8 tuần, sau đó chuyển sang sử dụng chất chặn H2-receptor. Đối với các trường hợp GERD kháng trị, sử dụng Sucralfate 1g bốn lần mỗi ngày trước bữa ăn 30 phút trong một tháng.

G. Tytgat khuyến nghị tuân thủ các nguyên tắc sau trong điều trị GERD:

• Đối với bệnh nhẹ (viêm thực quản do trào ngược cấp độ 0-I): Cần thực hiện các biện pháp thay đổi lối sống theo chỉ định của bác sĩ, nếu cần, sử dụng thuốc chống axit hoặc chất chặn H2-receptor.
• Đối với bệnh cấp độ trung bình (viêm thực quản do trào ngược cấp độ II): Cần duy trì chế độ sống và chế độ ăn đặc biệt, kết hợp sử dụng chất chặn H2-receptor và prokinetics hoặc chất ức chế bơm proton trong thời gian dài.
• Đối với bệnh nặng (viêm thực quản do trào ngược cấp độ III): Chỉ định kết hợp chất chặn H2-receptor và chất ức chế bơm proton hoặc liều cao chất chặn H2-receptor và prokinetics.
• Giải pháp cuối cùng nếu bệnh nhân điều trị bằng thuốc không hiệu quả hoặc bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản rất nghiêm trọng thì có thể đề xuất phẫu thuật.

Được biết, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng các phản ứng giãn cơ tự phát của cơ vòng thực quản dưới (NPS) là do mức độ căng thẳng tâm lý tăng cao ở những bệnh nhân mắc GERD. Do đó, việc thực hiện các bài test tâm lý để đánh giá hồ sơ cá nhân và điều chỉnh các rối loạn được phát hiện là rất quan trọng.

Các bài test tâm lý như bảng hỏi Eysenck, Shmishek, MMPI, Spielberg, và bài test màu sắc Lüscher được sử dụng để đánh giá hồ sơ cá nhân của bệnh nhân có các triệu chứng trào ngược dạ dày - thực quản được xác định qua pH-metry. Qua đó, có thể xác định mối liên hệ giữa tính cách và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng trào ngược dạ dày - thực quản dựa trên đặc điểm cá nhân, từ đó phát triển các phác đồ điều trị hiệu quả. Điều này không chỉ giúp rút ngắn thời gian điều trị mà còn cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Ngoài ra, dựa trên loại tính cách lo âu hoặc trầm cảm được phát hiện, bệnh nhân có thể được chỉ định sử dụng các loại thuốc như Eglonil 50 mg ba lần mỗi ngày, Grandaxin 50 mg hai lần mỗi ngày, hoặc Teralen 25 mg hai lần mỗi ngày, nhằm cải thiện tiên lượng của bệnh. Điều này cho thấy việc kết hợp điều trị tiêu chuẩn với can thiệp tâm lý có thể mang lại lợi ích lớn trong việc quản lý GERD.

Kết luận:

Trong bài viết này, Hantacid đã cung cấp thông tin chi tiết các loại thuốc điều trị bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD) và phương pháp phối hợp thuốc dựa trên mức độ bệnh.

Mục tiêu của chúng tôi là chia sẻ những kiến thức y khoa uy tín để tất cả mọi người có thể hiểu rõ hơn về bệnh và tự chăm sóc sức khỏe hiệu quả.

Xin lưu ý rằng, mặc dù thông tin trong bài viết dựa trên các tài liệu y khoa chuyên nghiệp và nghiên cứu khoa học, nhưng nó không thể thay thế cho sự chẩn đoán chính xác và chỉ định điều trị cụ thể của bác sĩ. Mỗi bệnh nhân có những đặc điểm riêng biệt và cần được đánh giá một cách cẩn thận bởi một bác sĩ có chuyên môn. Do đó, chúng tôi khuyến cáo bạn không nên tự ý áp dụng bất kỳ phương pháp điều trị nào mà không có sự tham khảo ý kiến của bác sĩ. Việc khám bệnh và tuân thủ phác đồ điều trị cá nhân hóa do bác sĩ chỉ định là cần thiết để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị.

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM:

• Sự khác nhau bệnh trào ngược dạ dày thực quản ở người lớn và trẻ em
• Trào ngược dạ dày gây hôi miệng, xử lý bằng cách nào?
• Bấm huyệt chữa trào ngược dạ dày có hiệu quả không?