Từ xa xưa, y học cổ truyền đã đóng góp vai trò quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe con người. Thuốc Đông y với những ưu điểm như an toàn, hiệu quả và ít tác dụng phụ, được xem là một lựa chọn tiềm năng cho việc điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản.
Mục lục
Tìm hiểu về bệnh trào ngược dạ dày theo Đông y
Trong Đông y, bệnh trào ngược dạ dày còn được biết đến với tên gọi là “Vị nghịch”, “Thôn toan” hoặc “Phế nhiệt”. Trào ngược dạ dày là bệnh khá phổ biến, các biểu hiện thường thấy là ợ nóng, ợ chua, buồn nôn, khó tiêu, đau rát vùng thượng vị. Theo quan điểm của y học cổ truyền Trung Hoa, trào ngược dạ dày không chỉ đơn giản là vấn đề rối loạn tiêu hóa mà còn liên quan đến sự mất cân bằng âm dương trong cơ thể, đặc biệt là về khí và huyết, dẫn tới rối loạn chức năng tạng phủ, đặc biệt là tỳ vị.
Tỳ vị được hiểu là 2 hệ thống chức năng của cơ thể, vị là cơ quan rỗng, phía trên tiếp giáp với thực quản, phí dưới thông với tiểu trường. Thức ăn khi đi từ miệng vào sẽ đi qua thực quản rồi đi đến vị, và được vị làm chín. Tỳ nằm ở phía bên trái của vị, đảm nhận vai trò hấp thu và vận chuyển các dinh dưỡng trong cơ thể.
Đông y cho rằng, trào ngược dạ dày xuất phát từ bốn nguyên nhân sau:
- Tỳ hư: Tỳ vị có vai trò quan trọng trong việc vận hóa thức ăn và sinh hóa tinh khí (quá trình biến đổi thức ăn thành các chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể hoạt động). Khi tỳ hư yếu, chức năng tiêu hóa suy giảm, thức ăn cũng không được tiêu hóa hoàn toàn, dẫn đến ứ trệ trong dạ dày, sinh nhiệt, khí trướng, gây trào ngược.
- Can khí uất kết(*): Gan có vai trò điều hòa khí cơ trong cơ thể. Khi can khí uất kết, có nghĩa là khí trong gan không được lưu thông tốt, gây trào ngược dạ dày, ợ nóng, ợ chua.
- Thận hư: Thận có vai trò nạp khí, giữ tinh, là gốc của âm. Khi thận hư, âm khí suy yếu, không thể giữ khí, dẫn tới trào ngược.
- Thực nhiệt: Do ăn nhiều thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, uống nhiều bia rượu, khiến cơ thể sinh nhiệt, uất kết trong dạ dày, dẫn tới trào ngược.
(*)Uất kết là một khái niệm trong y học cổ truyền Trung Quốc, dùng để chỉ tình trạng khí huyết ứ đọng, tam trạng khó chịu kéo dài, dẫn tới đau tức ngực, buồn nôn, chóng mặt, mệt mỏi, mấy ngủ, khó thở, táo bón,…
☛ Tìm hiểu đầy đủ: Trào ngược dạ dày thực quản – nguyên nhân triệu chứng điều trị
Một số bài thuốc Đông y chữa trào ngược dạ dày
1. Bài thuốc Tiểu dao sán
Thành phần: Bạch truật 12g, Cam thảo 6g, Bạch linh 9g, Trạch tả 15g, Mộc hương 6g, Uất kim 6g, Sài hồ 6g, Đan sâm 9g.
Công dụng: Điều hòa khí huyết, kiện tỳ vị, thanh nhiệt, giải độc. Dùng cho các bệnh nhân có triệu chứng đau tức ngực, bụng, sườn; buồn nôn; đau đầu, chóng mặt; mệt mỏi, mất ngủ; khó thở; táo bón;…
Chỉ định: Dùng cho người bị trào ngược dạ dày do tỳ hư, khí uất và những người mắc các bệnh lý viêm gan, xơ gan, suy nhược cơ thể.
Cách dùng: Cho các vị thuốc vào nồi, thêm 1.5 lít nước, sắc cho tới khi còn khoảng 2-300ml nước cốt. Chia thành 4 phần, uống trong ngày.
2. Bài thuốc Bổ trung ích khí thang
Thành phần: Hoàng kỳ 12g, Đẳng sâm 12g, Bạch truật 12g, Đương quy 8g, Sài hồ 6g, Thăng ma 6g, Trần bì 4g, Cam thảo 6g.
Công dụng: Bổ khí trung tiêu. Trị tỳ vị hư nhược, khí lực suy yếu, mệt mỏi, ăn kém, tiêu chảy, sa dạ dày, sa ruột,…
Chỉ định: Dùng cho người tỳ vị hư nhược, khí lực suy yếu, mệt mỏi, ăn kém, tiêu chảy, sa dạ dày,…
Cách dùng: Cho tất cả vị thuốc vào nồi, sắc cùng 600ml nước. Đun đến khi còn khoảng 200ml thì tắt bếp. Chia thành 2 phần, uống dần trong ngày.
3. Bài thuốc Bán hạ tả tâm thang
Thành phần: Bán hạ chế: 12g, Chỉ xác: 6g, Cam thảo: 6g, Gừng tươi: 3g, Táo nhân: 10g, Đại táo: 2 quả, Viễn chí: 6g; Trần bì: 6g.
Công dụng: Giảm axit dạ dày, làm dịu cơn đau, giảm ợ nóng, ợ chua.
Chỉ định: Trào ngược dạ dày do axit dạ dày cao, ợ nóng, ợ chua, đau thượng vị.
Cách dùng: Cho tất cả các vị thuốc vào ấm, đổ vào 500ml nước, sắc đến khi còn lại 200ml. Chia uống thành 2 lần trong ngày.
4. Bài thuốc Sài hồ sơ can
Thành phần: Sài hồ: 10g, Bạch truật: 12g, Cam thảo: 6g, Xuyên khung: 6g, Đương quy: 6g, Thương truật: 6g, Uất kim: 6g, Trần bì: 6g, Viễn chí: 6g, Bạch truật: 6g
Công dụng: Giải uất, hành khí, giảm co thắt cơ trơn, giảm đau, giảm ợ nóng, ợ chua, đầy bụng, khó tiêu.
Chỉ định: Trào ngược dạ dày do căng thẳng, stress, đầy bụng, khó tiêu, ợ nóng, ợ chua.
Cách dùng: Cho tất các vị thuốc vào ấm, thêm 500ml nước lọc, đun lửa nhỏ đến khi còn khoảng 200ml nước cốt thì dừng. Chia uống 2 lần trong ngày.
5. Bài thuốc Bối mẫu cát cánh thang
Thành phần: Bối mẫu: 12g, Cát cánh: 9g, Trần bì: 6g, Bạch truật: 9g, Phục linh: 12g, Sinh khương: 6g, Cam thảo: 6g.
Công dụng: Kiện tỳ, lý khí, hòa vị, giảm đau.
Chỉ định: Trào ngược dạ dày, viêm dạ dày mãn tính, đầy bụng, khó tiêu, đau dạ dày.
Cách dùng: Rửa sạch các vị thuốc, sau đó cho vào nồi cùng với 700ml nước. Đun sôi, sau đó hạ lửa nhỏ, đun liu riu cho đến khi nước còn lại khoảng 350ml. Chia thuốc làm 2 lần uống trong ngày, uống sau bữa ăn.
☛ Tìm hiểu: 7 cây thuốc nam chữa đầy bụng khó tiêu hiệu quả
Đánh giá độ an toàn và hiệu quả của thuốc Đông y chữa trào ngược dạ dày
Thuốc Đông y được bào chế từ các nguyên liệu thiên nhiên, thường được đánh giá là an toàn hơn so với thuốc Tây y. Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp thuốc Đông y gây ra tác dụng phụ, đặc biệt là khi sử dụng không đúng cách hoặc quá liều.
Thuốc Đông y thường tập trung vào việc cân bằng âm dương, tăng cường sức khỏe tổng thể, từ đó làm tiền đề để hồi phục sức khỏe dạ dày. Các bài thuốc không chỉ giúp điều trị triệu chứng mà còn cải thiện hệ tiêu hóa, tăng cường chức năng thận, gan, tỳ vị, giúp cơ thể dần dần tự điều chỉnh và khỏe mạnh hơn. Do vậy mà hiệu quả điều trị sẽ không đến ngay lập tức, mà cần có thời gian, hiệu quả bền vững khi sử dụng lâu dài, người bệnh cần kiên trì thực hiện theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc.
Một số nghiên cứu hiện đại cũng ghi nhận hiệu quả của một số bài thuốc Đông y chữa trào ngược dạ dày, tuy nhiên, vẫn cần thêm các nghiên cứu lâm sàng ở quy mô lớn hơn để xác định được chính xác hiệu quả và cơ chế của từng bài thuốc.
Nghiên cứu “Đánh giá hiệu quả của bài thuốc Bán hạ tả tâm thang trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản do axit” của các tác giả Nguyễn Thị Thu Hà, Phạm Thị Minh Thu, Nguyễn Thị Thu Thủy (Viện Y học cổ truyền Việt Nam) – Xuất bản năm 2018 được thực hiện trên 60 bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản do axit. Bệnh nhân được chia thành hai nhóm: nhóm điều trị bằng bài thuốc Bán hạ tả tâm thang và nhóm điều trị bằng thuốc Tây y. Kết quả nghiên cứu cho thấy bài thuốc Bán hạ tả tâm thang có hiệu quả điều trị tương đương với thuốc Tây y trong việc giảm các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản do axit như ợ nóng, ợ chua, đau thượng vị,…
Nghiên cứu “Đánh giá hiệu quả của bài thuốc Sài hồ sơ can thang trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản do stress” của các tác giả: Trần Thị Thu Hằng, Nguyễn Thị Thu Hà, Phạm Thị Minh Thu (Viện Y học cổ truyền Việt Nam) – Xuất bản năm 2020 được thực hiện trên 40 bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản do stress. Bệnh nhân được chia thành hai nhóm: nhóm điều trị bằng bài thuốc Sài hồ sơ can thang và nhóm điều trị bằng thuốc Tây y. Kết quả nghiên cứu cho thấy bài thuốc Sài hồ sơ can thang có hiệu quả điều trị tương đương với thuốc Tây y trong việc giảm các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản do stress như ợ nóng, ợ chua, đau thượng vị,…
Ngoài ra, hiệu quả của thuốc Đông y trong điều trị trào ngược dạ dày có thể khác nhau tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm nguyên nhân gây bệnh, cơ địa của người bệnh, cách sử dụng thuốc,…
Lưu ý khi dùng thuốc Đông y chữa bệnh trào ngược dạ dày
Trong quá trình lựa chọn và sử dụng thuốc Đông y để chữa bệnh trào ngược dạ dày cũng cần chú ý một vài điều như sau:
- Nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây trào ngược dạ dày trước khi sử dụng thuốc Đông y.
- Không tự ý mua thuốc Đông y về sử dụng mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc Đông y.
- Cần mua thuốc Đông y tại các cơ sở uy tín, chất lượng để đảm bảo an toàn.
- Thuốc Đông y sử dụng các thảo dược tự nhiên thường ít gây ra tác dụng phụ so với thuốc Tây y. Tuy nhiên, cần đảm bảo được nguồn gốc xuất xứ và chất lượng của thảo dược, tránh tác dụng phụ đến từ nguồn thảo dược ô nhiễm, không đạt chuẩn.
- Trong trường hợp hiếm gặp, một số vị thuốc Đông y có thể gây ra tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, dị ứng, … Do đó, người bệnh cần theo dõi cơ thể cẩn thận khi sử dụng thuốc Đông y và báo cho bác sĩ hoặc thầy thuốc Đông y biết nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào.
- Một số vị thuốc Đông y có thể tương tác với thuốc Tây y, dẫn đến những tác động nguy hiểm. Do đó, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ hoặc thầy thuốc Đông y về tất cả các loại thuốc mình đang sử dụng, bao gồm cả thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn và thực phẩm chức năng.
- Cần thận trọng khi sử dụng thuốc Đông y cho phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ em.
- Để đạt hiệu quả tối ưu, nên kết hợp việc sử dụng thuốc Đông y với chế độ ăn uống hợp lý, tránh các thức ăn gây kích thích dạ dày, hạn chế rượu bia, thuốc lá và duy trì lối sống lành mạnh.
Thuốc Đông y có thể là một phương pháp điều trị hiệu quả và an toàn cho bệnh trào ngược dạ dày, đặc biệt khi được sử dụng đúng cách và dưới sự giám sát của chuyên gia. Tuy nhiên, việc lựa chọn thuốc và điều trị còn dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể của từng bệnh nhân.
